„A możemy zrobić to on-line?” Jako właściciel firmy szkoleniowej coraz częściej słyszę to pytanie w kontekście szkoleń bhp.

Czasy mamy takie, że już „prawie” wszystko można zrobić w internecie. Coraz więcej usług rządowych czy samorządowych przenosi się do sieci. Możemy składać wnioski on-line, sprawdzić w e-dzienniku jak idzie naszym pociechom w szkole. Większość profesjonalnej komunikacji biznesowej opiera się na e-mailach i komunikatorach internetowych. Nie musimy też często jechać setek kilometrów, żeby się z kimś zobaczyć – możemy zrobić to podczas wideorozmowy.

A co ze szkoleniami w wersji on-line?

W ostatnich latach obserwujemy całe zatrzęsienie różnego rodzaju szkoleń dostępnych w internecie. Istnieją wideokursy budowania domów, kładzenia płytek, robienia makijażu. Ale mamy też całe mrowie szkoleń umiejętności miękkich: z marketingu, sprzedaży, z wystąpień publicznych.

Liczba takich szkoleń rośnie w zawrotnym tempie i wcale się nie dziwie, bo jest to forma edukacji bardzo przystępna, przeważnie tańsza niż w tradycyjnej formie, a rozwój nowych technologii i sztucznej inteligencji jeszcze te trendy przyspieszy.

A jak to jest w branży bhp?

Tu również w ostatnich latach mamy do czynienia z wysypem szkoleń, webinarów czy konferencji on-line tematycznych czy to związanych z poszczególnymi zagadnieniami, jak np. praca na wysokości, czynniki szkodliwe, ocena ryzyka zawodowego czy to standardowych szkoleń bhp wymaganych przepisami prawa.

Oczywiście jakość tych szkoleń jest zróżnicowana i w dużej mierze zależy od osób prowadzących i przygotowujących szkolenia czy wydarzenia w sieci.

W dzisiejszym artykule skupię się tylko na możliwościach wykorzystania szkoleń on-line przy organizacji obowiązkowych szkoleń bhp.

Firm szkoleniowych świadczących tego typu usługi jest coraz więcej, dlatego przyda się podstawowa wiedza na temat, które szkolenia mogą być w takiej formie wykonywane, a które zgodnie z przepisami nie powinny.

W ten sposób będziecie Państwo mogli zweryfikować coraz szerszą ofertę rynkową w tym aspekcie.

Szkolenie wstępne – instruktaż ogólny

Przypomnę tylko, że chodzi o szkolenie dla nowo przyjmowanych do pracy pracowników, które zazwyczaj prowadzi behapowiec.

Szkolenie to zgodnie z przepisami musi być przeprowadzone w formie tzw. instruktażu.

W rozporządzeniu regulującym zasady szkolenia w zakresie bhp mamy podaną definicję instruktażu:

Wydaje się, że jeśli zostaną spełnione inne warunki związane z realizacją programu szkolenia, który określi organizator to forma szkolenia z wykorzystaniem narzędzi on-line będzie dopuszczalna.

Zwracam jednak uwagę na pewien szczegół powodujący, że np. forma e-learningu, która może odbywać się bez udziału prowadzącego szkolenie, może być kwestionowana właśnie ze względu na brak obecności „na żywo” osoby prowadzącej szkolenie. Poza tym forma e-learningu może również być kwestionowana przez to, że nie jest „instruktażem” tylko formą samokształcenia.

Dlatego wydaje się, że jedyną formą on-line dopuszczalną przez prawo będzie spotkanie „na żywo” przeprowadzone np. w formie wideorozmowy z wykorzystaniem prezentacji multimedialnej. Zasadniczo takie szkolenie nie będzie się zasadniczo różnić od fizycznego spotkania z pracownikiem. O ile oczywiście będzie zapewniona możliwość komunikacji, rozmowy, zadawania pytań i dodatkowo obie strony będą siebie widziały np. na ekranie monitora.

Szkolenie wstępne – instruktaż stanowiskowy

Jak sama nazwa wskazuje instruktaż stanowiskowy powinien odbywać się na stanowisku pracy. Z tego też względu zasadniczo przepisy nie dopuszczają innej formy szkolenia niż fizyczna obecność obu stron na omawianym stanowisku pracy.

Ale oczywiście mamy tu też jeden wyjątek. Chodzi o sytuację zatrudniania pracownika, który będzie wykonywał swoją pracę w formie zdalnej.

Poniżej przytaczamy odpowiedni fragment kodeksu pracy:

Jak wynika z powyższego w przypadku pracowników administracyjno-biurowych mających wykonywać swoją pracę w formie zdalnej ustawodawca wyjątkowo dopuszcza przeprowadzenie poza instruktażem ogólnym również instruktaż stanowiskowy w formie on-line. Wyjątek ten jest jak najbardziej racjonalny, gdyż często zdarza się, że pracownik zatrudniany zdalnie przebywa w zupełnie innym miejscu niż siedziba pracodawcy. Często może chodzić o setki lub nawet tysiące kilometrów lub nawet inne kraje. W takiej sytuacji spotkanie on-line w celu odbycia instruktażu stanowiskowego wydaje się jedyną sensowną formą przeprowadzenia szkolenia. Także ze względu na koszty ewentualnej wizyty pracownika w siedzibie firmy.

W przypadku instruktażu stanowiskowego również przychylam się do poglądu, że jedyną dopuszczalną formą będzie spotkanie „na żywo” za pośrednictwem narzędzi internetowych umożliwiających normalną komunikację i rozmowę między prowadzącym szkolenie a pracownikiem. Forma e-learningu mogłaby być w tym przypadku kwestionowana jako niezgodna z przepisami.

Szkolenia okresowe bhp dla stanowisk robotniczych

Przepisy w tym zakresie mówią, że szkolenia okresowe dla stanowisk robotniczych muszą się odbywać w formie instruktażu.

Przytoczmy jeszcze raz definicję instruktażu z rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp:

„Rozumie się przez to formę szkolenia o czasie trwania nie krótszym niż 2 godziny lekcyjne, umożliwiającego uzyskanie, aktualizowanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności dotyczących wykonywania pracy i zachowania się w zakładzie pracy w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.”

Zauważmy, że szkolenia bhp dla stanowisk robotniczych muszą być realizowane w formie instruktażu podobnie jak szkolenie wstępne ogólne i stanowiskowe. Czy zatem podobnie jak szkolenie wstępne – ogólne mogłoby być przeprowadzone w formie on-line?

W załączniku do rozporządzenia w sprawie szkoleń bhp określono ramowy program tego szkolenia, w którym znajdujemy wytyczne dotyczące organizacji tego szkolenia:

Zwracam uwagę szczególnie na drugi akapit przytoczonego zapisu, gdzie czytamy, że szkolenie ma być realizowane przez instruktaż na stanowisku pracy. Należy rozumieć to w taki sposób, że szkolenie ma być realizowane na konkretnym stanowisku pracy, czyli nie ma tu opcji na szkolenie on-line przed ekranem monitora. Prowadzący i uczestnicy powinni raczej fizycznie znajdować się np. na hali produkcyjnej przy konkretnych stanowiskach, gdzie jest wykonywana praca.

Ale analizując dalej powyższe wytyczne czytamy: „…a także wykład, pogadankę, film, omówienie okoliczności i przyczyn charakterystycznych wypadków przy pracy oraz wniosków profilaktycznych.” Jak rozumieć ten zapis?

Wydaje się, że prawodawca poza realizacją szkolenia przez instruktaż na stanowisku pracy dopuszcza prowadzenie wykładów czy pogadanek np. na sali szkoleniowej. Z praktycznego punktu widzenia ciężko byłoby wysłuchać wykładu czy obejrzeć film znajdując się np. na hali produkcyjnej, gdzie może być np. hałas czy zapylenie. Takie warunki utrudniłyby lub nawet uniemożliwiłby prowadzenie szkolenia.

Z praktyki szkoleniowej jasno wynika, że większość szkoleń okresowych dla stanowisk robotniczych fizycznie odbywa się w miejscach sprzyjających przyswajanie wiedzy np. stołówka firmowa czy sala szkoleniowa.

Podsumowując zgodnie z powołanym przepisem szkolenie okresowe bhp dla grupy stanowisk robotniczych można by podzielić na dwa części. Pierwsza prowadzona w formie instruktażu bezpośrednio na stanowisku pracy oraz druga prowadzona np. na sali szkoleniowej.

O ile części szkolenia wykonywanego na stanowisku nie będziemy mogli zrobić on-line, to druga część prowadzona w formie wykładu, pogadanki czy omawiania wypadków przy pracy wydaje się, że mogłaby odbyć się w formie on-line. Zaznaczam przy tym, że chodzi o formę „na żywo” z prowadzącym szkolenie, ponieważ musimy zachować formę instruktażu. Nie może to być klasyczny e-learning traktowany jako formę samokształcenia.

Szkolenia okresowe bhp dla pozostałych grup pracowniczych

Natomiast dla wszystkich pozostałych stanowisk czyli np. kierowników, pracodawców, pracowników zatrudnionych na stanowiskach inżynieryjno-technicznych lub administracyjno-biurowych szkolenia okresowe bhp mogą odbywać się w formie: kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego.

Zauważcie Państwo, że znika nam tu forma instruktażu co będzie miało znaczenie przy doborze konkretnej formy prowadzenia tych szkoleń. Poniżej wyjaśnienie proponowanych przez prawodawcę form szkolenia:

Kurs

Kurs – rozumie się przez to formę szkolenia o czasie trwania nie krótszym niż 15 godzin lekcyjnych, składającego się z zajęć teoretycznych i praktycznych, umożliwiającego uzyskanie, aktualizowanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy;

Samokształcenie kierowane

Samokształcenie kierowane – rozumie się przez to formę szkolenia umożliwiającego uzyskanie, aktualizowanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, na podstawie materiałów przekazanych przez organizatora szkolenia, w szczególności przy zastosowaniu poczty, internetu, przy jednoczesnym zapewnieniu konsultacji z osobami spełniającymi wymagania dla wykładowców;

Seminarium

Seminarium – rozumie się przez to formę szkolenia o czasie trwania nie krótszym niż 5 godzin lekcyjnych, umożliwiającego uzyskanie, aktualizowanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Jak widzimy istnieje dowolność wyboru formy kształcenia. I moim zdaniem wszystkie zaproponowane przez rozporządzenie formy szkoleń dopuszczają możliwość szkolenia on-line.

Jak w wielu przypadkach diabeł tkwi w szczegółach.

Często jest tak, że formę konkretnego szkolenia wybiera firma szkoleniowa i nie zawsze robią to prawidłowo. Forma szkolenia zawsze musi być jasno określona na zaświadczeniu o ukończeniu szkolenia – tam możemy sprawdzić w jakiej formie odbywało się szkolenie.

Załącznik do rozporządzenia o szkoleniach bhp narzuca np. minimalny czas trwania poszczególnych szkoleń. I tak np. szkolenie dla grupy pracowników administracyjno-biurowych powinno trwać minimum 8 godzin lekcyjnych. Jeśli tak będzie to biorąc pod uwagę definicję określonych form kształcenia widać, że nie będziemy mogli zastosować formy kursu, ponieważ forma ta zakłada minimum 15 godzin lekcyjnych. I to pomimo, że forma kursu jest w tym przypadku przez prawo dopuszczona. Żeby jednak zastosować formę kursu musielibyśmy wydłużyć czas trwania szkolenia z minimalnych 8 godzin aż do 15 godzin.

W przypadku zastosowania formy samokształcenia kierowanego zwracam uwagę, że nie może to być zrobione w formie klasycznego internetowego e-learningu. Forma ta wymaga zapewnienia możliwości konsultacji uczestnikowi szkolenia z osobami spełniającymi wymagania dla wykładowców, czyli posiadających zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów szkolenia. I właśnie z takimi osobami w ramach szkolenia musi być zapewniona możliwość konsultacji. Dodatkowo w ramach tej formy uczestnicy powinni otrzymać materiały umożliwiające przyswojenie problematyki objętej programem szkolenia (np. skrypty, przepisy prawne, zestawy pytań kontrolnych).

Przy zastosowaniu formy kursu warto zwrócić uwagę, że zgodnie z założeniami forma ta zakłada konieczność zapewnienia nie tylko zajęć teoretycznych, ale także muszą być zapewnione zajęcia praktyczne.

Zarówno forma kursu jak i seminarium może przyjąć nowoczesną formę z wykorzystaniem internetu. Coraz popularniejsze szkolenia w formie wideokonferencji on-line lub webinarów są tego odzwierciedleniem. Trzeba jednak pamiętać, że każda forma organizacji szkolenia ma swoje obostrzenia. Organizator musi spełnić wymagania określone w odpowiednich przepisach.

Dlatego zanim kupimy szkolenie bhp on-line zwróćmy uwagę na to, czy organizator spełnia wymagania opisane w rozporządzeniu w sprawie szkoleń bhp i czy przyjęto dopuszczoną prawnie formę szkolenia. Najczęstszym błędem wśród dostępnych szkoleń on-line jest stosowanie formy e-learningu bez możliwości konsultacji z wykładowcami. Warto weryfikować firmy szkoleniowe czy platformy do szkoleń on-line także ze względu na możliwość podważenia szkoleń przez PIP lub sądy.

Kończąc życzę Państwu bezpiecznej pracy!