Kodeks pracy oraz przepisy wykonawcze do niego nakładają na każdego pracodawcę w Polsce obowiązek zapewnienia sprawnie funkcjonującego systemu pierwszej pomocy w razie zaistnienia wypadku przy pracy. W dzisiejszym wpisie krótko i zwięźle postaramy się Państwu przedstawić najważniejsze obowiązki w tym zakresie. Podpowiemy też jak w praktyce wdrożyć te przepisy w każdej firmie. 

Podstawy prawne 

Obowiązki pracodawcy związane z organizacją systemu pierwszej pomocy znajdują się w: 

1. Art. 207¹ i 209¹ Kodeksu Pracy
2. § 44 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy

Ad. 1

Kodeks pracy wymaga od pracodawcy przekazania załodze informacji o wyznaczonych pracownikach do udzielania pierwszej pomocy oraz określa, co ma zawierać taka informacja. 

Ponadto pracodawca musi również zapewnić niezbędne środki do udzielania pierwszej pomocy. Musi zostać też zapewniona możliwość łączności ze służbami ratunkowymi. 

System pierwszej pomocy musi oczywiście być dostosowany do charakteru zakładu pracy i występujących zagrożeń. 

Ad. 2

Natomiast Rozporządzenie doprecyzowuje jak ma wyglądać cały system związany z pierwszą pomocą. 

Określony tu został obowiązek zapewnienia punktów pierwszej pomocy i apteczek w poszczególnych wydziałach zakładu pracy. Określono zasady tworzenia takich punktów, a także wyznaczania osób odpowiedzialnych za ich obsługę. 

Punkty pierwszej pomocy 

Punkty pierwszej pomocy należy utworzyć tylko w firmach lub wydziałach (oddziałach) firm w których są wykonywane prace powodujące duże ryzyko wypadku lub związane z wydzielaniem się par, gazów albo pyłów substancji, sklasyfikowanych jako stwarzające zagrożenie ze względu na ostre działanie toksyczne. Mogą to być np. zakłady chemiczne, produkujące nawozy, kopalnie czy huty. Mogą to być także spawalnie, galwanizernie czy malarnie. 

To, czy istnieje konieczność utworzenia punktu pierwszej pomocy, należy skonsultować z lekarzem medycyny pracy, z którym firma ma podpisaną umowę. Pomocna może być też konsultacja ze specjalistą ds. bhp. Prawodawca odróżnił punkty pierwszej pomocy od apteczek, co samo w sobie sugeruje, że punkty powinny mieć dużo „lepsze” wyposażenie niż tylko samą apteczkę pierwszej pomocy. 

Co zatem powinno być na wyposażeniu punktu pierwszej pomocy? 

Przepisy nie narzucają pracodawcom „na sztywno” w co wyposażyć taki punkt. 

Liczba punktów pierwszej pomocy, miejsce usytuowania i wyposażenie ustalają pracodawca w porozumieniu z lekarzem medycyny pracy, który sprawuje opiekę profilaktyczną nad pracownikami danego zakładu. 

Poza tym pracodawca musi uwzględnić rodzaje występujących zagrożeń i tak dobrać wyposażenie punktu, żeby w razie konieczności udzielenia pierwszej pomocy nie zabrakło potrzebnych środków. 

Poza apteczką jako wyposażenie punktu pierwszej pomocy można wymienić np. defibrylator, nosze, zestawy do resuscytacji, płuczki do oczu, maski czy kombinezony ochronne. 

Apteczki pierwszej pomocy 

W odróżnieniu od punktów pierwszej pomocy, obowiązek posiadania apteczki dotyczy już każdej firmy niezależnie od profilu produkcji czy charakteru prowadzonej działalności. Nie ma tu też znaczenia jakie rodzaje zagrożeń w firmie występują. Pozostaje natomiast obowiązek, aby liczba, miejsce usytuowania i wyposażenie apteczki pracodawca ustalił z lekarzem medycyny pracy. 

W praktyce w wielu firmach decyzję w sprawie apteczek pracodawcy podejmują bez konsultacji z lekarzami. W większości przypadków nie powinno to mieć przełożenia na bezpieczeństwo pracowników. Decyzje o apteczkach o wiele częściej są konsultowane z pracownikami służb bhp. 

Bez względu na sposób podejmowania decyzji – uwzględnienie rodzaju działalności, występujących zagrożeń oraz analizy procesów zachodzących w firmie, zazwyczaj prowadzi do podejmowania trafnych decyzji. 

Czy można po prostu kupić gotową apteczkę z wyposażeniem? 

Jeśli nie prowadzimy w firmie działalności, która jest związana z dużą wypadkowością lub zagrożenia nie są poważne, takie rozwiązanie wydaje się rozsądnym wyborem. 

Na rynku są dostępne apteczki z wyposażeniem zgodnym z niemiecką normą DIN. 

Przykładowy skład apteczki według normy DIN 13157: 

• Kompres zimny  
• Kompres na oko  
• Kompres 10 x 10cm (pak po 2 szt.)  
• Opaska elastyczna 4m x 6cm  
• Opaska elastyczna 4m x 8cm  
• Plaster 10 x 6 cm (8szt.)  
• Zestaw plastrów (20szt.)  
• Przylepiec 5m x 2,5 cm  
• Opatrunek indywidualny G  
• Opatrunek indywidualny M  
• Opatrunek indywidualny K  
• Chusta opatrunkowa 60 x 80cm  
• Chusta trójkątna  
• Chusta z flizeliny (5 szt.)  
• Koc ratunkowy 160 x 210 cm  
• Nożyczki 19 cm  
• Rękawice winylowe  
• Worek foliowy 30×40 cm  
• Instrukcja udzielania pierwszej pomocy wraz z wykazem telefonów alarmowych 

Apteczki powinny być umieszczone w miejscach łatwo dostępnych w razie konieczności użycia. Miejsca i pomieszczenia, w których znajdują się apteczki i punkty pierwszej pomocy powinny być oznakowane zgodnie z Polskimi Normami. Oznaczenia te w formie naklejek lub tablic również są powszechnie dostępne na rynku. Poniżej prezentujemy zdjęcie takiego piktogramu. 

Dodatkowo przy apteczkach oraz w punktach pierwszej pomocy musi być wywieszona w widocznym miejscu instrukcja pierwszej pomocy. W tym przypadku również możemy po prostu kupić gotowe instrukcje. Należy jednak sprawdzić, czy ich treść jest adekwatna do naszej firmy. Rozwiązaniem lepszym jest oczywiście opracowanie instrukcji przeznaczonej dla naszej firmy w konsultacji z lekarzem lub np. ratownikiem medycznym. 

Szkolenia i obsługa apteczek 

Prawo wymaga nie tylko zapewnienia apteczek, ale również ciągłego dbania o ich zawartość oraz obsługi punktów pierwszej pomocy. Przepisy wymagają, żeby tego rodzaju czynności wykonywały osoby przeszkolone z zakresu pierwszej pomocy. 

Łatwo wywnioskować, że w związku z powyższym w każdej firmie jest obowiązek przeszkolenia co najmniej jednej osoby w zakresie pierwszej pomocy i wyznaczenie jej do obsługi apteczki lub punktu pierwszej pomocy. 

Jeśli firma zatrudnia tylko kilka osób, najprawdopodobniej wystarczy przeszkolenie i wyznaczenie tylko jednej osoby. Natomiast w większych organizacjach zatrudniających kilkaset lub kilka tysięcy osób zazwyczaj szkoli się dużo większą grupę pracowników. 

Dodatkowym obowiązkiem jest wywieszenie przy apteczce i w punktach pierwszej pomocy wykazu tych osób. 

Wykaz taki powinien zawierać: 

1. Imię i nazwisko
2. Miejsce wykonywania pracy
3. Numer telefonu służbowego lub innego środka komunikacji elektronicznej

Jakie są obowiązki tych osób? 

Tego przepisy nie precyzują, ale zwyczajowo te osoby powinny być odpowiedzialne za okresowe przeglądy wyposażenia apteczki lub punktów pierwszej pomocy. Jeśli zostaną zidentyfikowane braki w wyposażeniu osoby te uzupełniają apteczki lub zgłaszają ten fakt innym pracownikom odpowiedzialnym za zakupy. 

Poza obsługą apteczek z racji przeszkolenia osoby te są również wyznaczane przez pracodawców do udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach. 

Jeśli w firmie zatrudnia się wyłącznie osoby młodociane lub niepełnosprawne wówczas obowiązki osoby wyznaczonej do obsługi apteczki i udzielania pierwszej pomocy może wykonywać sam pracodawca. 

Podsumowanie 

Reasumując, żeby wypełnić obowiązki związane z systemem pierwszej pomocy w każdej firmie należy: 

1. Wyposażyć firmę w apteczki pierwszej pomocy 
2. Oznaczyć apteczki odpowiednim piktogramem 
3. Przy apteczce w widocznym miejscu wywiesić instrukcję udzielania pierwszej pomocy 
4. Przeszkolić i wyznaczyć osoby do obsługi apteczek i udzielania pierwszej pomocy 
5. Wywiesić przy apteczce wykaz osób odpowiedzialnych za obsługę i udzielanie pierwszej pomocy 

Artykuł podkreśla, w jaki sposób wypełnić obowiązki prawne, dotyczące systemu udzielania pierwszej pomocy w zakładzie pracy. Natomiast pamiętajmy, że bez osób udzielających pierwszej pomocy same apteczki, instrukcje i wykazy na niewiele się zdadzą. To właśnie dzięki odpowiedniej wiedzy i umiejętnościom można uratować życie i zminimalizować skutki urazów. 

Dlatego zapraszamy na nasz kurs pierwszej pomocy, który oferuje praktyczne szkolenie pod okiem doświadczonych instruktorów. Dołącz do nas i zdobądź umiejętności, które mogą zrobić różnicę w krytycznych momentach. Twoja wiedza może ocalić życie!