Przedsiębiorcy czasem zastanawiają się czy w ich przypadku konieczne będzie zatrudnienie behapowca. W jakiej formie należy to zrobić? Czy można na umowę zlecenie? A może kontrakt B2B? A może wcale nie trzeba współpracować z tego typu specjalistą? Na wszystkie powyższe pytania odpowiem w niniejszym tekście.
Kodeks pracy w Art. 23711 zasadniczo opisuje dostępne opcje dla pracodawców w zakresie zapewnienia przestrzegania i kontroli nad bezpiecznymi warunkami pracy w jego zakładzie.
Zwracam uwagę, że w Kodeksie pracy mowa jest o pracodawcy, czyli:
Jeśli nie zatrudniasz ani jednego pracownika to formalnie nie jesteś pracodawcą i te wymogi Cię nie dotyczą.
Jeśli współpracujesz z innymi osobami na zasadzie B2B lub umów zlecenie lub o dzieło również nie masz obowiązku współpracować z behapowcem.
Poniżej przedstawię możliwości jakie masz, gdy zatrudniasz pracowników w zależności od ich liczby.
W tym przypadku ustawodawca daje następujące możliwości:
Przez wykonywanie zadań służby bhp rozumiemy ściśle określony katalog 22 zadań określonych w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy. Zadania te obejmują prowadzenie czynności kontrolnych i doradczych oraz prowadzenie wymaganej dokumentacji.
W tym przypadku pracodawca może któremuś ze swoich pracowników dodatkowo powierzyć wykonywanie zadań służby bhp. W jaki sposób pracodawca ma to zrobić? Przepisy tego nie określają. Można zawrzeć to w zakresie obowiązków, można podzielić etat np. 3/4 etatu jako technolog + ¼ etatu jako inspektor ds. bhp.
Ważną kwestią jest spełnienie przez pracownika, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp wymagań kwalifikacyjnych, o których mowa we wspomnianym rozporządzeniu.
Pracownik ten musi minimum posiadać zawód technika bhp.
Nie jest oczywiście zabronione posiadanie wyższego wykształcenia w specjalności lub na kierunku bhp.
Wymóg kwalifikacyjny często stanowi poważną barierę szczególnie w małych firmach, gdzie możemy mieć problem w znalezieniu kandydata spełniającego to kryterium. Jeśli po analizie kwalifikacji naszej załogi okaże się, że nikt nie spełnia wymagań kwalifikacyjnych będziemy musieli skorzystać z innych dostępnych opcji zapewnienia nadzoru nad bhp w naszej firmie.
Inną opcją, z której można skorzystać jest samodzielne wykonywanie zadań służby bhp przez pracodawcę. Jest to obwarowane jednak dodatkowym warunkiem. Mianowicie pracodawca musi ukończyć specjalne szkolenie dla pracodawców wykonujących zadania służby bhp.
Szkolenie to musi być zorganizowane w formie kursu lub seminarium i obejmuje minimum 64 godziny lekcyjne zajęć. Szkolenia tego rodzaju oferują jednostki organizacyjne prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie bhp, czyli mogą to być np. firmy szkoleniowo-doradcze świadczące usługi w zakresie bhp.
Należy dodać, że jeśli pracodawca spełnia wymagania kwalifikacyjne dla pracowników służby bhp, czyli:
będzie zwolniony z odbycia dodatkowego szkolenia dla pracodawców wykonujących zadania służby bhp.
Warto jeszcze dodać, że myśląc o pracodawcy mamy na myśli osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, członków zarządu spółek lub też inne osoby pełniące rolę pracodawców.
Opisana wyżej forma wykonywania zadań służby bhp jest stosunkowo mało popularna, a szkoda, ponieważ wiele małych czy mikro firm mogłoby z tej formy skorzystać. Tym bardziej, że nie stawia się tu wymagań w zakresie kwalifikacji. Wystarczy ukończyć jednorazowe szkolenie i można samemu w małej firmie wykonywać podstawowe obowiązki w zakresie szkoleń bhp dla pracowników czy prowadzenia wymaganej dokumentacji.
Z drugiej strony wielu pracodawców czy szefów nawet małych firm nie chce na siebie brać dodatkowych obowiązków związanych z prowadzeniem zadań służby bhp, ponieważ nie do końca są w stanie na bieżąco śledzić zmiany w przepisać czy tworzyć dokumentację w zakresie bhp. Po prostu wolą zlecić te kwestie specjalistom. I tu dochodzimy do trzeciej formy wykonywania zadań służby bhp.
To chyba najpopularniejsza forma współpracy, która obecnie istnieje na rynku. Większość pracodawców nie ma kompetencji i kwalifikacji, żeby samodzielnie zajmować się sprawami bhp w swojej firmie. Dlatego może powierzyć te obowiązki specjaliście spoza firmy.
Należy zwrócić uwagę, że opcja taka jest dostępna zasadniczo w sytuacji, jeśli w gronie pracowników naszej firmy nie posiadamy kompetentnych pracowników, którzy mogliby w firmie wykonywać zadania służby bhp.
Współpraca ze specjalistą ds. bhp może odbywać się w dowolnej formie z wyjątkiem umowy o pracę. Przeważnie zewnętrzny behapowiec współpracuje z firmą na zasadzie umowy zlecenie lub umowy B2B.
Zaczynając współpracę ze specjalistą spoza firmy zwracam uwagę, żeby sprawdzić jego kwalifikacje. Zgodnie z przepisami taki specjalista musi mieć wykształcenie wyższe o kierunku lub specjalności w zakresie bhp lub ukończone studia podyplomowe w zakresie bhp. Dodatkowo wymagany jest co najmniej roczny staż pracy w służbie bhp.
Warto poprosić osobę, z którą mamy zacząć współpracę o okazanie dokumentów potwierdzających spełnienie powyższych warunków.
Jeśli zatrudniasz powyżej 10 pracowników, ale nie przekraczasz 50 osób opcje wykonywania zadań służby bhp są podobne do firm, w których pracuje do 10 osób z jednym wyjątkiem, o którym poniżej.
Zasady zatrudniania są analogiczne do opisanych wyżej przy firmach zatrudniających do 10 pracowników.
W przypadku zatrudniania powyżej 10 pracowników, ale nie przekraczając 50 osób opcja ta nieco różni się od zasad opisanych wyżej dla mniejszych firm. Ustawodawca w tym przypadku wprowadził dodatkowy warunek, który uprawnia pracodawcę do samodzielnego wykonywania zadań służby bhp.
Chodzi o to, że rodzaj działalności, którą prowadzi pracodawca nie może być zaklasyfikowany do kategorii ryzyka wyższej niż trzecia w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Klasyfikacja ta stanowi załącznik nr 2 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków.
Poniżej link do aktualnego wykazu:
https://wskazniki.gofin.pl/8,195,1,stopy-procentowe-skladki-na-ubezpieczenie-wypadkowe.html
Przeglądając tabelę musimy znać numer PKD przypisany do rodzaju prowadzonej przez nas działalności. Znając PKD łatwo ustalimy jaką kategorię ryzyka ma nasza działalność.
Dla ułatwienia poniżej przytaczam rodzaje działalności dla których ustalono kategorie ryzyka nie wyższą niż trzecią i w związku z tym pracodawca prowadzący tego typu działalność może rozważyć samodzielne prowadzenie zadań służby bhp:
Pracodawcy zatrudniający do 50 pracowników, w przypadku braku wśród załogi kompetentnych pracowników mogących prowadzić zadania służby bhp mogą również skorzystać z opcji współpracy ze specjalistą spoza zakładu. Zasady są identyczne jak opisane wyżej w przypadku firm do 10 pracowników.
W przypadku zatrudniania do 100 pracowników pracodawcy mają następujące opcje zapewnienia wykonywania zadań służby bhp:
Zasady w powyższych dwóch opcjach są analogicznie do tych opisanych wyżej dla mniejszych firm.
W przypadku firm zatrudniających powyżej 50 pracowników, ale nie przekraczających 100 osób prawo nie dopuszcza już możliwości, żeby pracodawca wykonywał zadania służby bhp samodzielnie.
Jeżeli w firmie pracuje powyżej 100 pracowników pracodawca powinien utworzyć tzw. służbę bhp. Może to być komórka jedno lub wieloosobowa. Regułą jest, że musi być zatrudniony co najmniej jeden pracownik na umowę o pracę. Nie musi to być pracownik na pełen etat. Ważne jest to, że nie powinien on wykonywać innych czynności w firmie.
Czyli odpada nam forma powierzenia wykonywania zadań służby bhp pracownikowi wykonującemu inną pracę.
W praktyce w mniejszych firmach może to wyglądać tak, że zatrudnia się pracownika służby bhp np. na 1/3 etatu. W większych firmach, gdzie ryzyko jest zwiększone lub jest duża wypadkowość często bywa, że pracownik służby bhp jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy.
Powierzenie wykonywania zadań służby bhp specjaliście spoza zakłada w firmach zatrudniających powyżej 100 pracowników jest kontrowersyjnym rozwiązaniem.
Kodeks pracy zawiera następujący zapis:
Pracodawca – w przypadku braku kompetentnych pracowników – może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy.
Istnieją w tym aspekcie rozbieżne orzeczenia sądowe. Jedne dopuszczają opcję powierzenia specjaliście spoza zakładu pracy wykonywania zadań służby bhp, w przypadku braku kompetentnych pracowników w firmie. Inne orzeczenia zabraniają takiej opcji argumentując, że jedyną dopuszczalną formą jest zatrudnienie na umowę o pracę.
Nie wdając się w polemiki prawne należy stwierdzić, że w dużych firmach o wiele częściej wykorzystywaną formą jest zatrudnienie na umowę o pracę. Dlatego jeśli będziesz rozważał współpracę z zewnętrznym specjalistą ds. bhp musisz to dobrze przemyśleć i mieć mocne argumenty przemawiające za tym rozwiązaniem.
Należy w takim przypadku udowodnić, że nie udało nam się znaleźć kompetentnego pracownika, którego mogliśmy zatrudnić na umowę o pracę.
Jeśli zatrudniamy więcej niż 600 osób przepisy wymagają, żeby zatrudnić pracownika służby bhp w pełnym wymiarze czasu pracy na każdych 600 pracowników.
W praktyce, jeśli zatrudnienie wyniesie 601 osób powinniśmy mieć w firmie jednego pracownika służby bhp na pełen etat i drugiego na część etatu. Podobnie, jeśli zatrudniamy np. 800 osób. Dwóch pracowników służby bhp zatrudnionych na pełen etat będziemy musieli zatrudnić, gdy osiągniemy 1200 osób w firmie. A od 1201 pracowników będzie potrzebna dodatkowa osoba na cześć etatu.
Mimo, że w przepisach nie jest to opisywane, często w zatrudnianiu behapowców spotykamy się z rozwiązaniami hybrydowymi polegającymi na tym, że dany specjalista jest w firmie zatrudniony na część etatu i dodatkowo wykonuje swoje obowiązki na zasadzie B2B. Może być to wygodne rozwiązanie dla obu stron. Pracodawca ponosi mniejsze koszty pracownicze oraz zyskuje dostęp do wiedzy i umiejętności wysokiej klasy specjalisty. Z drugiej strony specjalista świadczący usługę w taki sposób zyskuje elastyczność zatrudnienia i może także świadczyć usługi dla innych firm.
Może to być dobra opcja dla obu stron pod warunkiem, że specjalista faktycznie będzie rzetelnie wypełniał swoje obowiązki.
Jak widać prawodawca daje różne możliwości pracodawcom w zależności od liczby zatrudnianych pracowników. Moim zdaniem ostatecznie liczy się efekt pracy specjalisty niezależnie od formy wykonywania zadań służby bhp.
Chcesz mieć pewność, że Twoja firma działa zgodnie z przepisami i zapewnia najwyższe standardy bezpieczeństwa? Skontaktuj się z nami! Nasz zespół doświadczonych specjalistów BHP zadba o wszystko – od audytów i szkoleń po kompleksowe wsparcie w bieżącej obsłudze.
Postaw na bezpieczeństwo i spokój – zapraszamy do współpracy!